Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki

Hans Jan Marchwitza

Hans Marchwitza urodził się 25 czerwca 1890 roku w Szarleju. Już od młodości rozpoczął pracę jako ładowacz węgla w kopalni. W wieku 20 lat (1910) opuścił Górny Śląsk i osiedlił się w Zagłębiu Ruhry, gdzie pracował nie tylko jako górnik, ale i korespondent i piszący robotnik. Pierwsze próby literackie Hansa Marchwitzy przypadają na przełom lat 20/30 XX w. Początkowo są teksty dziennikarskie, które podobnie jak w przypadku innych autorów stanowiły istotny krok do kariery literackiej. W tamtym okresie powstały pierwsze szkice nowelistyczne i opowiadania znane polskiemu czytelnikowi ze zbioru „Pierwsze kroki i inne opowiadania”. W 1930 roku zadebiutował pierwszą powieścią „Sturm auf Essen” (1930). W latach 30-tych przebywał na emigracji w Szwajcarii, Francji, Hiszpanii. Od 1941 r. pracował jako robotnik w USA. W Nowym Jorku poznał Hildę Stern, którą później poślubił. W 1946 roku wrócił do NRD. W Ameryce napisał dużą powieść autobiografi czną „Moja młodość”. Akcja tej książki początkowo rozgrywa się w Szarleju, a następnie w Zagłębiu Ruhry i we Francji w latach 1900-1918. Powieść ta jest w literaturze niemieckiej jednym z nielicznych dokumentów świadczących o tym, że pochodzenie autora ze wschodniej części górnośląskiej aglomeracji nie musi wcale skłaniać się ku nacjonalizmowi czy antagonizmom. Spośród kilkunastu książek Hansa Marchwitzy, w języku polskim ukazały się: „Moja młodość”, „Kumiacy”, „Powrót Kumiaków”, „We Francji”, „Pierwsze kroki i inne opowiadania”. Hans Marchiwtza zmarł 17 stycznia 1965 roku w Poczdamie.

Hans Marchwitza o sobie:

"Już w czasie mojej pracy w kopalni czułem pociąg do pisania. Dobrym mówcą nie byłem nigdy, ale nadmiar przeżyć wywoływał we mnie silną potrzebę podzielenia się nimi z innymi. Jednak dopiero wtedy gdy zostałem bezrobotny, po raz pierwszy sięgnąłem po ołówek i zabrałem się do pisania."

"Nie umiem określić swojej narodowości. Urodziłem się w 1890 r. na Górnym Śląsku. Rodzice moi chodzili do polskiej szkoły, w domu mówiono po polsku, oczywiście górnośląską gwarą."

 

Fragmenty autobiografi cznej powieści „Moja młodość”

(...) „W altanach milkły harmonie, pieśni o zawiedzionej miłości, opowieści o garnku z talarami i o nieoczekiwanym spadku. Ucichło szczekanie i tupot nóg. Kopalnia „Stara Helena” i dwie płuczarnie rudy oddychały rzężąc jak wielkie, zmęczone i zapadłe w sen zwierzęta błotne. Szarlej spał. Dorośli i dzieci gnietli się po troje, czworo i więcej w jednym łóżku, po dziewięcioro, po pietnaścioro w izbie. Ciasnota ciążyła nad wszystkimi jak zmora.” (...) (...) „Przez Szarlej przechodził wielki gościniec z Bytomia do słynących odpustami Piekar i ciągnął się dalej poprzez lasy księcia Donnersmarcka aż do granicy. Przy odcinku tego gościńca w obrębie Szarleja o godzinie siódmej z rana cztery szynki otwierały śluzy dla swych złowonnych wyziewów. Podczas gdy górnicy z szychty nocnej wstępowali na „przepłukanie gardła” na ulicy coraz głośniej i pośpieszniej skrzypiały i grzechotały wracające z węglem i cegłą wozy oraz podłużne wózki polskie, wiozące ziemniaki, kapustę i drób na targ do Bytomia” (...) (...) Za hałdami, o które chyba od czasów samego powstania Szarleja podrastający szarlejczycy, nowoszrlejczycy i rozbarczycy toczyli zacięte boje, rozbrzmiewały co rano wygrywane na trąbkach sygnały oraz gwizdy i uderzenia bębnów. To żołnierze z 21. pułku bytomskiego odbywali na ugorach ćwiczenia polowe (...).

Twórczość:

"Sturm auf Essen" - 1930, nowe wydanie 1962 r.
"Schlacht for Kohle" - 1931 r.
"Walzwerk" - 1932 r.
"Die Kumiaks" - 1934 r. 
"Meine Jugend" - 1947 r.,  pol. wyd. "Moja młodość" - 1950 r.

"Die Heimkehr der Kumiaks" - 1952 r. 
"Roheisen" - 1955 r.
"Die Kumiaks und ihre Kinder" - 1959 r.
 

Kalendarium